وبلاگی برای تمام دوستان

جمع بین صلاتین یک مسأله فقهی است و تابع دلیل و برهان خودش می باشد. ما شیعیان دلیل بر جواز جمع داریم و به همین دلیل فقهای ما جمع را جایز می دانند. اما چند نکته را در این مورد بیان می کنیم:

الف- جمع بین دو نماز مزدلفه وعرفه: همه فقها جمع بین این دو نماز را افضل می دانند چه شیعه و چه سنی.

ب- جمع بین دو نماز در سفر: بیشتر فقهاء اهل سنت (جز ابو حنیفه و حسن و نخعی) قائل به جواز جمع بین دو نماز در سفر هستند. جناب شوکانی در کتاب نیل الاوطار این مسئله را به تفصیل بحث کرده است.

ج- جمع بین دو نماز در غیر سفر به خاطر عذر: که مشهور جواز جمع بین مغرب و عشاء را قائل هستند فقط ابوحنیفه جمع را مطلقا جایز ندانسته است مگر در حج در عرفه و مزدلفه (مزدلفه و عرفه دو مکان هستند در نزدیکی مکه که در اعمال حج تمتع وقوف به آن دو از واجبات حج محسوب می شود.)

د- جمع بین دو نماز اختیاراً: علماء امامیه اتفاق نظر دارند که این مسئله جایز است اگر چه جدا خواندن بهتر است خوب در این چهار مسئله در سه مسئله نظر شیعه با اهل سنت موافق است (جز ابوحنیفه که با نظر بقیه فقها در دو مسئله مخالف بود) و در مسئله چهارم اختلاف نظر دارد و جمع را واجب نمی داند.

ابن رشد می گوید: جمع در غیر مسافرت  و بدون عذر را مالک و اکثر فقها جایز نمی دانند و بعضی از فقها از اهل ظاهر هستند و این را جایز شمرده اند.

و حال که این اختلاف انظار را آوردیم به این مسئله می پردازیم که دلیل جواز جمع چیست؟ خلاصه جواب این است که در قرآن فرموده است که:

أَقِمِ الصلَوةَ لِدُلُوکِ الشمْسِ إِلی غَسقِ الَّیْلِ وَ قُرْءَانَ الْفَجْرِ  إِنَّ قُرْءَانَ الْفَجْرِ کانَ مَشهُوداً

 نماز را از زوال خورشید (هنگام ظهر) تا نهایت تاریکی شب [= نیمه شب‏] برپا دار؛ و همچنین قرآن فجر [= نماز صبح‏] را؛ چرا که قرآن فجر، مشهود (فرشتگان شب و روز) است![i]

می بینیم در آیه سه وقت برای نماز ذکر شده است نه پنج وقت. در این مورد به تفسیر کبیر فخر رازی که بزرگترین مفسر اهل سنت است مراجعه فرمائید.

بدایه المجتهد ج 1 ص 170 تحت عنوان الفعل الثانی فی الجمع و ص 173-174  و هم صحیح مسلم ج 4 ص 39 –42 باب حجه النبی (ص)

نیل الاوطار ج 3 ص 213

بدایه المجتهد ج 2 ص 374 و المجموع للنبی ج 4 ص 264

تفسیر کبیر ج 21 ص 27

دلیل از سنت:

علاوه بر این در روایتی از شرح زرقانی بر کتاب الموطأ مالک آمده است که پیامبر اکرم (ص) بین نماز ظهر و عصر جمع کرد. و همینطور بین نماز مغرب و عشاء.

از او در این مورد پرسیدند فرمود: اینگونه عمل کردم تا حرج و مشقت بر امتم نباشد[ii].

و همینطور از ابن عباس نقل شده است که پیامبر جمع بین ظهر و عصر و مغرب و عشاء کرد. در حالی که نه خوف و نه سفری در کار بود.[iii]

و البته روایات فراوانی از پیامبر اکرم (ص) در جواز جمع بین دو نماز حتی در غیر سفر و خطر وارد شده است. شما می توانید به کتاب الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف علامه جعفر سبحانی جزء اول (ج اول) بحث الجمع بین الصلوتین مراجعه فرمائید.

[i]سوره الاسراء آیه 78

[ii]شرح زرقانی بر موطأ مالک ج 1 باب جمع بین دو نماز در حضر و سفر ص 294

[iii]شرح صحیح مسلم النورایی ج 5 ص 213-218 باب الجمع بین الصلوتین فی الحضر

محمد حسن نبوی

شیوه های ترغیب مردم

مبلغان محترم می توانند در سخنرانیهای عمومی، با طرح اشکالاتی که در ذهن برخی از مخاطبان است و پاسخ متین به آنها، بستر حضور فعال تر مردم در انتخابات را فراهم سازند و در نشستهای خصوصی در صورت طرح اشکال از طرف مردم، خیلی دلسوزانه و مستدل، آنان را راهنمائی کنند.

یکی از مهم ترین برآمدهای سیاسی، بین المللی انتخابات، نمایش حضور و حساسیت مردم نسبت به نظام و انقلاب است. هر چه شرکت کنندگان در انتخابات بیشتر و درصد حضور واجدین شرائط افزون تر باشد، علاقه و پشتیبانی مردم از نظام بیش تر جلوه گر می شود و کاهش حضور آنان، از دلسردی و عدم علاقه مردم نسبت به نظام حکایت خواهد کرد؛ از اینرو دشمنان همواره در طول سالهای پس از انقلاب، هنگام برگزاری انتخابات با استفاده از همه ابزارهای تبلیغاتی خود با بیانهای مختلف بر عدم شرکت مردم در انتخابات پای فشرده و مزدوران داخلی آنان، همین نغمه های شوم را سروده اند. در مقابل، دلسوزان نظام - از امام راحل رحمه الله و رهبری معظم انقلاب، شهیدان سرافراز تا دلسوزان فهیم جامعه - با شناخت صحیح بازتاب حضور مردم در انتخابات، همواره بر این حرکت سرنوشت ساز تاکید داشته اند.
امروز نیز مبلغان دینی باید مردم را به حضور فعال تر در انتخابات ترغیب و لحظه ای از این امر مهم و اساسی غفلت نورزند که آثار شوم آن در دنیا و آخرت دامنگیر خواهد بود. اگر مبلغ بخواهد به گونه ای شایسته رسالت الهی خویش را در این زمینه انجام دهد لازم است ابتدا به بازشناسی اقشار مختلف اجتماعی - با توجه به موضوع مورد بحث - پرداخته، سپس برای هر گروه به تناسب جایگاه و نگرشهای آنان روش ویژه ای را برای تبلیغ انتخاب کند، سپس فعالیت خود را با رعایت حدودی که مرضی الهی است، دنبال کند.
در اینجا از باب نمونه به بازشناسی چند گروه اجتماعی و روش ترغیب آنان می پردازیم. بدیهی است که مبلغین محترم در هر منطقه و محلی، با توجه به قشرهای اجتماعی محل فعالیت خود می توانند به تناسب، شیوه و روش خاصی را دنبال کنند.
1. مؤمنین انقلابی
بخش بزرگی از مردم جامعه، افرادی با انگیزه های قوی دینی و انقلابی بوده، در هر موقعیتی که نظام اسلامی نیاز به حضور داشته؛ اعم از جنگ، پشتیبانی از جنگ، انتخابات و... پای به میدان نهاده، بی دریغ انجام وظیفه کرده اند. مبلغ تنها جهت ایجاد انگیزه بیشتر، به بیان تاثیر برگزاری پر شور انتخابات در حفظ و تقویت نظام پرداخته، جایگاه معنوی این حرکت را برای آنان مطرح می کند.

2. مسلمانان ناراضی
گروهی دیگر در جامعه به چشم می خورند که از نظر مذهبی و انجام مناسک دینی افرادی مقیداند، لیکن به دلیل وجود برخی از مفاسد اجتماعی، آرام آرام از انقلاب و حساسیت نسبت به حفظ آن فاصله گرفته اند و گاهی به تصور آنکه باید منتظر ظهور صاحب اصلی برای اصلاح جامعه بود، نسبت به شرکت در انتخابات بی انگیزه شده اند.
از آنجا که این افراد معمولا دارای انگیزه های دینی هستند، می توان با عمق بخشیدن به آگاهیهای آنان، عملکردشان را تصحیح کرد. از اینرو بیان مسائل ذیل برای این افراد مناسب به نظر می رسد:
الف) هر فرد با ایمانی همان گونه که نسبت به مسائل عبادی مکلف است، نسبت به مسائل اجتماعی نیز تکالیفی دارد که از جمله آنها، وظیفه هدایت انسانهای گمراه به راه حق می باشد. همچنین آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام امر به معروف و نهی از منکر را از وظایف مسلمانان قلمداد کرده اند؛ از اینرو در طول تاریخ همه علماء و اندیشمندان شیعه، اهتمام وافر به گسترش صلاح و کاهش فساد داشته و در جهت نشر و گسترش معارف دینی و کاهش گناه و فساد در جامعه پیشگام بوده اند.
ب) آیا عدم شرکت افراد با ایمان در انتخابات، فساد را کاهش می دهد؟ و یا عرصه را برای حضور و حاکمیت افراد بی تعهد و وابسته به بیگانگان باز می گذارد؟ در نتیجه مفاسد و منکرات افزون تر و بدین وسیله معروف منکر و منکر معروف می گردد؟ و آیا اگر چنین اتفاقی رخ دهد، گناه این امر بر دوش آن کسانی نیست که با عدم حضور در انتخابات، زمینه رشد فساد و تباهی را فراهم ساخته اند؟
ج) بر فرض بی اعتنائی به انتخابات و تضعیف نظام، آیا نظام دیگری که جایگزین می شود، نظامی خواهد بود که همه مفاسد را از بین خواهد برد و یا آنکه موجب سلطه و حاکمیت کفار و گسترش فساد می گردد؟
د) آیا به طور کلی در این گردونه هستی، دستیابی به جامعه ای بدون فساد امکان پذیر است؟ مگر فساد در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام به طور کلی نابود گشته بود و یا در زمان حکومت امام زمان علیه السلام همه انسانها مجبور به صلاح می شوند؟ هرگز چنین نخواهد بود؛ بلکه حکومت صالح سعی در ترویج صلاح و کاستن از فساد دارد و این امر به معنای محو کامل فساد نخواهد بود.
ما می توانیم با شرکت در انتخابات، انسانهائی را به حاکمیت برسانیم که در جهت ترویج صلاح و مبارزه با فساد اهتمام و جدیت داشته باشند.