وبلاگی برای تمام دوستان

جمع بین صلاتین یک مسأله فقهی است و تابع دلیل و برهان خودش می باشد. ما شیعیان دلیل بر جواز جمع داریم و به همین دلیل فقهای ما جمع را جایز می دانند. اما چند نکته را در این مورد بیان می کنیم:

الف- جمع بین دو نماز مزدلفه وعرفه: همه فقها جمع بین این دو نماز را افضل می دانند چه شیعه و چه سنی.

ب- جمع بین دو نماز در سفر: بیشتر فقهاء اهل سنت (جز ابو حنیفه و حسن و نخعی) قائل به جواز جمع بین دو نماز در سفر هستند. جناب شوکانی در کتاب نیل الاوطار این مسئله را به تفصیل بحث کرده است.

ج- جمع بین دو نماز در غیر سفر به خاطر عذر: که مشهور جواز جمع بین مغرب و عشاء را قائل هستند فقط ابوحنیفه جمع را مطلقا جایز ندانسته است مگر در حج در عرفه و مزدلفه (مزدلفه و عرفه دو مکان هستند در نزدیکی مکه که در اعمال حج تمتع وقوف به آن دو از واجبات حج محسوب می شود.)

د- جمع بین دو نماز اختیاراً: علماء امامیه اتفاق نظر دارند که این مسئله جایز است اگر چه جدا خواندن بهتر است خوب در این چهار مسئله در سه مسئله نظر شیعه با اهل سنت موافق است (جز ابوحنیفه که با نظر بقیه فقها در دو مسئله مخالف بود) و در مسئله چهارم اختلاف نظر دارد و جمع را واجب نمی داند.

ابن رشد می گوید: جمع در غیر مسافرت  و بدون عذر را مالک و اکثر فقها جایز نمی دانند و بعضی از فقها از اهل ظاهر هستند و این را جایز شمرده اند.

و حال که این اختلاف انظار را آوردیم به این مسئله می پردازیم که دلیل جواز جمع چیست؟ خلاصه جواب این است که در قرآن فرموده است که:

أَقِمِ الصلَوةَ لِدُلُوکِ الشمْسِ إِلی غَسقِ الَّیْلِ وَ قُرْءَانَ الْفَجْرِ  إِنَّ قُرْءَانَ الْفَجْرِ کانَ مَشهُوداً

 نماز را از زوال خورشید (هنگام ظهر) تا نهایت تاریکی شب [= نیمه شب‏] برپا دار؛ و همچنین قرآن فجر [= نماز صبح‏] را؛ چرا که قرآن فجر، مشهود (فرشتگان شب و روز) است![i]

می بینیم در آیه سه وقت برای نماز ذکر شده است نه پنج وقت. در این مورد به تفسیر کبیر فخر رازی که بزرگترین مفسر اهل سنت است مراجعه فرمائید.

بدایه المجتهد ج 1 ص 170 تحت عنوان الفعل الثانی فی الجمع و ص 173-174  و هم صحیح مسلم ج 4 ص 39 –42 باب حجه النبی (ص)

نیل الاوطار ج 3 ص 213

بدایه المجتهد ج 2 ص 374 و المجموع للنبی ج 4 ص 264

تفسیر کبیر ج 21 ص 27

دلیل از سنت:

علاوه بر این در روایتی از شرح زرقانی بر کتاب الموطأ مالک آمده است که پیامبر اکرم (ص) بین نماز ظهر و عصر جمع کرد. و همینطور بین نماز مغرب و عشاء.

از او در این مورد پرسیدند فرمود: اینگونه عمل کردم تا حرج و مشقت بر امتم نباشد[ii].

و همینطور از ابن عباس نقل شده است که پیامبر جمع بین ظهر و عصر و مغرب و عشاء کرد. در حالی که نه خوف و نه سفری در کار بود.[iii]

و البته روایات فراوانی از پیامبر اکرم (ص) در جواز جمع بین دو نماز حتی در غیر سفر و خطر وارد شده است. شما می توانید به کتاب الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف علامه جعفر سبحانی جزء اول (ج اول) بحث الجمع بین الصلوتین مراجعه فرمائید.

[i]سوره الاسراء آیه 78

[ii]شرح زرقانی بر موطأ مالک ج 1 باب جمع بین دو نماز در حضر و سفر ص 294

[iii]شرح صحیح مسلم النورایی ج 5 ص 213-218 باب الجمع بین الصلوتین فی الحضر